Este ano, aló polo 11 de setembro, imos de Romaxe a Monterroso. Monterroso atópase no corazón de Galicia, formando, xunto con Palas de Rei e Antas de Ulla, a Comarca da Ulloa, situada na cabeceira do río Ulla. Protexida polos montes do Careón, Farelo e Vacaloura, e regada polo río Ulla e unha morea de regueiros que o van configurando: Son cento catorce quilómetros cadrados de terra fértil e produtiva.
Unha terra viva
País granítico (penas, pedras de muíño,….), rico en carballos, castiñeiros, fragas e soutos; noutra época terra chea de leiras de centeo e trigo (por iso hai tantos muíños), hoxe convertidas e praderías pois a xente adícase á cría de gando vacún.
Terra de bos queixos, en especial dos chamados da nabiza (os da época do nabo, no inverno) e bos xamóns (inspiráronlle a Otero Pedrayo o poema adicado ó xamón cando pernoctou un día en Monterroso).
Ten unha poboación duns catro mil trescentos habitantes, dos que uns 2000 viven na vila. A xente das aldeas adícase á agricultura e a da vila vive fundamentalmente do sector servizos: funcionarios do Centro Penitenciario e traballadores (a maioría a tempo parcial) na fábrica de envasado de conservas de Arotz (castañas, amorodos, espárragos, framboesas….).
Conta cun colexio de Educación Primaria, un Instituto de Secundaria, Centro Médico, Centro Penitenciario, Cuartel da Garda Civil, Museo Parroquial (con interesantes pezas arquolóxicas e útiles dos oficios tradicionais.
Alí onde se cruzan os camiños
Monterroso é ademais cruce da camiños: Lugo por Guntín; Coruña por Palas, Melide….; Pontevedra por Antas de Ulla, Agolada, Lalín…; Ourense por Taboada, Chantada.
30 parroquias, a maioría con Igrexa Románica. Estamos no camiño de Santiago (pasa por Ligonde, unhas das grandes parroquias de Monterroso e referencia no camiño medieval a Santiago polo seu hospital de peregrinos) de aí a súa influencia.
Ten censados 15 castros (o crego da parroquia de Monterroso, Carlos Méndez Vázquez, ten publicado un libro sobre os mesmos). Os topónimos das aldeas e lugares recollen esa presenza castrexa, así como a presenza dos romanos coas súas “villae”, influencia do Camiño de Santiago, terra de fidalgos e señores feudais: Ulloa, Salgado, Sirgal, Amarante,….
Lugar de Feira ....e Romaxe
Feira o día 1 de cada mes, destacando a do 1 de novembro, a Feira de Santos, a Feira das Feiras ou o Feirón, como se coñece (hai documentos que indican que no ano 1581 xa se facía esta feira, pero posiblemente sexa aínda máis antiga). Noutrora feira de gando cabalar (necesario para os labores do campo) e produtos agrícolas (fabas, castañas, trigo, centeo…) e do porco (xamóns, lacóns, chourizos,…), hoxe, sen faltar estes elementos, ten o que calquera feira pero multiplicado por dez ou vinte.
Como persoeiros ilustres temos a Lorenzo Varela e a Teolindo Cortiña Toural (1884-1972), crego, poeta, quen co alcume de Antón de Xirgal, critica o caciquismo e cofunda o xornal “El Eco del Ulla”, canle de reivindicacións sociais e culturais e vía de comunicación coa xente da emigración.
A área fluvial da Peneda é un espazo de lecer, de goce da auga e unha “homenaxe” aos muíños, aos muiñeiros (e polo mesmo, creo eu, ao trigo, ao pan, aos labregos….). Un lugar de Romaxe para una ano de Camiño.
¡Miña Fala!