Vieiros

O debuxo pode gustar ou non, pódese considerar provocador ou non para os musulmáns que rexeitan a idea mesma de representación do profeta, pero aquí se trata da relación entre un eventual lector e un órgano de prensa privado. E os tribunais están para reprimir unha infracción da lei, supoñendo que se cometera. Pero, ate que se demostre o contrario, a blasfemia non é delito en ningún Estado da Unión Europea.

Nunha situación normal, as cousas deberian de que quedar así, e iso é o que pasou durante catro meses desde setembro do 2005. Pero, reaccionando con efectos retardados, uns dignatarios relixiosos de Arabia Saudí, seguidos polos doutros países, sacaron de novo o asunto a finais de xaneiro e chamaron ao boicot dos produtos daneses. De seguido, o conflito chegou aos gobernos: Arabia Saudí, Libia e Siria xa convocaron aos seus embaixadores en Copenhague para consultas, e ninguén sabe ate onde chegará esta escalada.

Máis aló das posicións de circunstancia, o "asunto Mahoma" suscita graves cuestións de fondo sobre a presenza do islam en Europa e, en xeral, sobre o estatuto das relixións e a súa inserción no ámbito público. E as fronteiras non fican tan claras, xa que os adversarios contan con embarazosos compañeiros de viaxe. Que capitais como Riad, Trípoli e Damasco, onde detentan o poder ditaduras opostas a toda noción de dereito, se situen en primeira liña, desacredita seriamente a causa dos adversarios da blasfemia. Pola outra banda, que os grupos de extrema dereita, e sobre todo os daneses, se convertan de súpeto nos defensores da liberdade da prensa só pode ser un estorbo para os demócratas.

O que máis debe preocupar é que, intentando favorecer esta cuestión, as autoridades relixiosas (e non só as musulmáns) intenten replantexar a cuestión da separación da esfera privada --incluíndo a relixión-- da esfera pública, fundamento constitutivo da Europa moderna herdeira da das Luces. Púidose observar en Francia no 2004, cando foi adoptada case por unanimidade do Parlamento a lei que prohibe facer ostentación de signos relixiosos no interior dos centros de ensino. Designando formalmente todos os signos (particularmente as kipas dos xudeus, as grandes cruces dos católicos e os turbantes dos sijs), o texto referíase en primeiro lugar aos veos islámicos levados polas mozas musulmás.

Naquela ocasión vimos nacer unha estraña coalición en contra do texto. Por unha banda, todas as xerarquías relixiosas criticárono, cada unha agradando tirar algunha cota de mercado nun ámbito escolar ate entón a salvo de todo proselitismo relixioso. Pola outra banda, grupos e personalidades de esquerda e de extrema esquerda --a miúdo ateos e ¡ate feministas!-- se ergeron en campións da suposta liberdade das mozas afectadas. Coma se estas últimas fosen liberadas das presións familiares e sobre todo comunitarias que intentan encerralas na concepción máis patriarcal do islam! Contrariamente ás previsións máis alarmistas destes grupos, e máis precisamente do chamado "Unha escola para todas e todos", que finalmente perderon toda credibilidade, a lei foi masivamente respectada en todas partes.

Ordenando aos gobernos europeos sancionar a empresas xornalísticas, algúns gobernos e grupos árabes eluden deliberadamente a fronteira impermeábel entre o público e o privado. Aínda que non chegan ate este punto, algunhas autoridades relixiosas católicas, particularmente en Francia, en solidariedade cos seus homólogas musulmáns, envían, con todo, sinais sixilosas aos políticos para que dean a coñecer a súa posición.

O que está en xogo é o estatuto das relixións na sociedade: están ou non os seus preceptos e dogmas, dos que teriamos que facer unha recopilación, por encima da lei común? A pregunta é máis válida para o islam, xa que este non separa verdadeiramente a esfera pública da privada. Está claro que a gran maioría dos musulmáns de Europa viven tranquilamente a súa fe no ámbito das institucións do seu país, pero non é igual para as organizacións que se arrogan o dereito de representarlles e que, en Francia, sumáronse á laicidad republicana só de portas a fóra.

Ate agora, os gobernos aguantaron. Oxalá se sentisen animados polas palabras do ilustrador palestino Baha Bujari, publicadas no xornal católico A Croix no seu número do 2 de febreiro: "¡O rebumbio que xurdiu destas caricaturas foi unha vergonza! Estou seguro de que a maioría dos musulmáns que se manifestan nin sequera as viron. Seguindo a propaganda dun fato de extremistas, corren o risco de derramar as nosas relaciones con Europa. Se eu estivese no poder, presentaría as miñas desculpas ao Goberno danés".