Vieiros

En 1958 escribín isto:

"Non hai diferencias nidias entre o que é real e o que é irreal, nin entre o que é o verdadeiro e o que é falso. Unha cousa non ten por que ser necesariamente verdade e mentira; pode ser ao mesmo tempo verdade e mentira".

Creo que estas proposicións aínda teñen sentido e aínda poden aplicarse na exploración da realidade coa arte. Como escritor estou de acordo con elas, pero non podo estalo como cidadán. Como cidadán debo preguntarme: Que é verdadeiro? Que é falso?

A verdade no drama é sempre fuxidía. Nunca das con ela por enteiro anque a buscas de forma compulsiva. Esta busca é precisamente a que guía o teu esforzo. A busca é o teu traballo. As máis das veces topas coa verdade na escuridade, bates contra ela ou obtés de reollo unha imaxe ou unha silueta que parece corresponderse coa verdade, e a miúdo sen que chegues sequera a decatarte. Pero a verdade real é que nunca hai unha soa verdade que se poida atopar na arte dramática. Hai moitas. Unhas desafían as outras, íspense entre si, refléxanse, ignóranse as unhas ás outras, xogan xuntas e están cegas a unha para a outra. Ás veces sentes que tes nas mans a verdade dun momento, mais logo esvárache por entre os dedos e pérdela.

Téñenme preguntado a miúdo cómo nacen as miñas obras. Non o sei. Nin sequera podo facer un resumo das pezas que non sexa contar o que sucede nelas. O que se di. O que pasa.

A maior parte das miñas obras nacen dunha frase, dunha palabra ou dunha imaxe. Á palabra séguelle rapidamente a imaxe. Gustaríame poñer os exemplos de dúas frases que me viñeron á cabeza caídas do ceo, que se continuaron en cadansúa imaxe, e que logo eu mesmo proseguín.

As obras son A volta á casa e Vellos tempos. A primeira frase d'A volta á casa é "Que estás a facer coas tesouras?". A primeira de Vellos tempos é "Escuro". En ningunha das dúas dispuña de máis información ca esa.

No primeiro caso alguén estaba loxicamente buscando unhas tesouras e preguntáballe onde estaban a outra persoa de quen sospeitaba que as roubara. Pero eu dalgún xeito sabía que ao interpelado lle importaban un carallo as tesouras e a outra persoa.

En Escuro entendín que era a descrición do pelo de alguén, do pelo dunha muller, e que se producía como resposta a unha pregunta. Nos dous casos vinme impelido a proseguir co tema. Sucederon as cousas visualmente, coma nun lento fundido que pasaba das sombras á luz.

Ao principio aos personaxes sempre lles chamo A, B e C. Na peza que acabou sendo A volta á casa, vin un home entrar nunha habitación escura e facerlle esa pregunta a un rapaz máis novo que estaba sentado nun sofá feo lendo o xornal. Dalgún xeito sospeitaba que A era o pai e que B era o fillo, pero non tiña probas. En todo caso, confirmeino un pouco máis tarde cando B (que logo foi Lenny) lle dixo a A (que logo foi Max): "Ei, papá, impórtache que cambie de tema?Quero preguntarche algo. Isto que acabamos de cear agora, como se chama? Ti como o chamarías? Por que non mercas un can? Cociñas como para cans. Con franqueza. Pensas que estás a cociñar para unha manda de cans".

A partir do momento en que B lle chama "papá" a A pareceume razonábel asumir que eran pai e fillo. O cociñeiro era claramente A, aínda que a súa cociña non parecía ser digna de afagos. Quere isto dicir que non había unha nai? Eu qué sabía. Pero, como dicía daquela, os comezos nunca coñecen os finais.

Escuro. Unha ampla fiestra. O ceo empardece. Un home, A (que logo foi Deeley), e unha muller, B (logo Kate), están sentados bebendo. "Gorda ou fraca?", pregunta o home. De quen están a falar? Pero nesas vin unha muller asomada á fiestra, C (quen logo foi Anna), noutra situación lumínica, dándolles as costas co pelo escuro.

É un momento curioso o da creación de personaxes que ata ese intre non existían. O que vén despois resulta caprichoso, incerto, mesmo alucinatorio, tanto que ás veces pode chegar a ser unha avalancha imparábel. A posición do escritor é estraña. Os personaxes non o reciben moi calorosamente que se diga. Resístense a el, dan un vivir incómodo, fanse imposíbeis de definir. Non lles podes ditar o que queres. Poste a xogar con eles a un xogo sen fin, ao gato e o rato, á pita cega, ás agachadas. E ao remate decátaste de que tes nas mans xente de carne e óso, xente con vontade e cunha sensibilidade individual ben de seu, feitos a partir de compoñentes que non vas poder cambiar, manipular ou distorsionar.

No fondo, a linguaxe da arte é unha transacción altamente ambigua, é unhas areas movedizas, un trampolín, unha piscina xeada que pode fender en calquera momento cando ti, o escritor, camiñes por ela. Pero xa o dixen: a busca da verdade non ten paraxe. Non podes adiala, non podes deixala para máis adiante. Tes que defrontala, xa.

O teatro político presenta un conxunto de problemas completamente diferentes. Tes que evitar a toda custa botar o sermón. A obxectividade é esencial. Débeselles permitir aos personaxes que respiren ao seu aire. O escritor non pode lindalos nin oprimilos para satisfacer un gusto, unha opinión ou uns prexuízos que son os del. Ten que estar preparado para achegarse a eles dende distintos ángulos, dende un completo e desinhibido abano de pespectivas, quizais ás veces para collelos por sorpresa, e porén dándolles a liberdade de que vaian por onde lles pete. E non sempre funciona. E a sátira política, abofé, non segue ningún destes preceutos e de feito fai xustamente o contrario, o que por outra parte é a súa función principal.

Na miña obra A festa de aniversario coido que manexo un completo abano de opcións que operan nun denso bosque de posibilidades antes de que centrarme ao cabo nun acto de submisión.

A linguaxe da montaña non pretende funcionar tan abertamente. É brutal, curta e desagradábel. E porén os soldados da obra dan co xeito de divertirse. Ás veces esquecemos que os torturadores aborrecen con facilidade. Necesitan un pouco de risas para manter os ánimos a tope. Así nolo confirmaron sen ir máis lonxe os acontecementos de Abú Ghraíb, en Bagdad. A linguaxe da montaña dura só vinte minutos, pero podería representarse durante horas e horas, unha e outra vez, repetindo o mesmo modelo unha e outra vez, horas tras horas.

Pola contra, Cinzas ás cinzas paréceme que se desenvolve baixo a auga. Unha muller está a afogar, saca a man cara arriba por entre as ondas, mentres afunde e se perde da vista, busca os outros pero non toca a ninguén alí, nin por riba nin por baixo da auga e só ve sombras e reflexos aboiando. A muller é unha silueta perdida nunha paisaxe que afoga, unha muller que non dá escapado dun destino que parecía pertencer só aos demais. Pero como os outros morreron, ela tamén ten que morrer.

A linguaxe política, tendo en conta o uso que lle dan os políticos, nunca explora estes territorios. E iso é así porque a maioría dos políticos, se acreditamos nas probas de que dispomos, non están interesados na verdade e si no poder e no mantemento dese poder. Para reter ese poder é esencial que a xente fique na ignorancoa, que vivan na ignorancia da verdade, mesmo da verdade das súas propias vidas. O que nos envolve é un amplo tecido de mentiras, do que nos alimentamos.

Como xa todos aquí sabemos, a xustificación da invasión de Iraq foi que Saddam hussein posuía unha cantidade moi perigosa de armas de destrución masiva, que podía disparar en 45 minutos e causar unha devastación estarrecedora. Aseguráronnos que iso era certo. E non o era. Dixéronnos que Iraq tivera relación con Al Qaeda e que compartía a responsabilidade da atrocidade do 11 de setembro de 2001 en Nova York. Aseguráronnos que iso era certo. E non o era. Dixéronnos que Iraq ameazaba a seguridade do planeta. Aseguráronnos que era certo. E non o era.

A verdade é algo totalmente distinto. A verdade vai ligada a cómo os Estados Unidos entenden o seu papel no mundo e ao xeito en que representan ese papel.

Pero antes de voltar ao presente gustaríame botarlle un ollo ao pasado recente, isto é, á política exterior dos Estados Unidos dende o remate da Segunda Guerra Mundial. Coido que é obrigatorio para nós someter ese período a un exame detallado, anque cinxido ao tempo do que dispomos agora.

Todos sabemos o que pasou na Unión Soviética e en toda a Europa Oriental durante o período de posguerra: a brutalidade sistemática, as atrocidades xeneralizadas, a desapiadada supresión do pensamento independente. Todo isto se comprobou e documentou perfectamente.

Pero o meu argumento é que os crimes dos EUA nese mesmo período só foron parcialmente recollidos, só lixeiramente documentados, só escasamente coñecidos, só superficialmente recoñecidos coma os crimes que son. Creo que debemos abordar este tema e que a verdade ten unha considerábel relación co estado actual do mundo. Malia estaren limitados en certa medida pola existencia da Unión Soviética, as actuacións dos Estados Unidos por todo o planeta deixaron claro que crían ter carta branca para facer o que querían.

A invasión directa dun estado soberano nunca foi, de feito, o método preferido por América. Polo xeral, o escollido foi o que definiron como 'conflito de baixa intensidade'. Conflito de baixa intensidade significa que milleiros de persoas morren pero máis a modo que se dun só golpe guindas sobre eles unha bomba. Significa que infectas a cerna do país, que provocas un tumor maligno e que observas como a gangrena se estende. Cando sometes por completo a poboación (ou cando bates nela ata matala, que vén sendo o mesmo) e cando consegues ter os teus amigos, o exército e as grandes empresas sentadas comodamente no poder, daquela poste diante da cámara e dis que a democracia venceu. Velaí o lugar común na política exterior estadounidense nos anos dos que eu falo.

A traxedia de Nicaragua foi un dos casos máis significativos. Quero amosalo agora como un potente exemplo da visión americana sobre o seu papel no mundo, tanto daquela como agora.

Eu asistín a unha xuntanza na embaixada estadounidense de Londres en 1980. O Congreso dos Estados Unidos estaba a decidir se concederlles máis diñeiro á Contra na súa campaña contra o estado de Nicaragua. Eu era membro dunha delegación para falar en nome de Nicaragua, pero o máis importante membro desa misión era o crego John Metcalf. O voceiro da delegación estadounidense era Raymond Seitz (daquela número dous da embaixada e máis tarde embaixador). O padre Metcalf dixo: "Señor, teño ao meu cargo unha parroquia do norte de Nicaragua. Os meus fregueses fixeron unha escola, un centro de saúde e unha casa da cultura. Viviamos en paz. Hai uns meses as forzas da Contra atacaron a parroquia. Destruírono todo: a escola, o centro de saúde e a casa da cultura. Violaron enfermeiras e mestras e mataron os médicos do xeito máis brutal posíbel. Comportáronse coma salvaxes. Por favor, pida que o goberno dos EUA lle retiren o seu apoio a esta abraiante actividade terrorista".

Raymond Seitz tiña unha moi boa reputación como persoa racional, responsábel e moi sofisticado. Era moi respectado nos ambientes diplomáticos. Escoitou, fixo un silencio e logo falou con moita gravidade: "Padre, déixeme que lle diga algo. Na guerra, os inocentes sofren sempre". Fíxose un silencio xeado. Fitámolo. E non se inmutou.

Os inocentes sofren sempre. Abofé.

Despois alguén dixo: "Pero neste caso 'os inocentes' son vítimas dunha espantosa atrocidade financiada polo seu goberno, unha entre moitas. Se o Congreso lle outorga máis diñeiro á Contra, produciranse máis atrocidades desta caste. Non é este o caso? Non é o seu goberno culpábel de apoiar actuacións criminais e destrutivas sobre os cidadáns dun estado independente?".

Seitz seguiu imperturbábel. "Non estou de acordo en que os feitos, tal e como os expón, apoien as súas aseveracións", dixo.

Cando saïamos da embaixada, un asistente estadounidense díxome que lle encantaban as miñas obras. Non lle respondín.

Gustaríame lembrarlles que naquel tempo o presidente Reagan fixera esta declaración: "Os Contras son o equivalente moral dos nosos Pais Fundadores".

Os Estados Unidos apoiaron a brutal ditadura de Somoza en Nicaragua durante máis de 40 anos. O pobo nicaraguano, dirixido polos sandinistas, derrubou o seu réxime en 1979 mediante unha vertixinosa revolución popular.

Os sandinistas non eran perfectos. Tiveron a súa parte de arrogancia e os seus posicionamentos políticos contiñan unha boa cantidade de elementos contraditorios. Pero eran intelixentes, racionais e civilizados. Buscaban instaurar unha sociedade estábel, decente e pluralista. Aboliron a pena de morte. Centos de milleiros de labregos golpeados pola pobreza foron rescatados de entre os mortos. Máis de 100.000 familias accederon a un título de propiedade das terras. Construíronse dous milleiros de escolas. Unha moi destacábel campaña de alfabetización reduciu o analfabetismo no país por baixo do 17%. Estabeceron un ensino gratuíto, e tamén un sistema gratuíto de saúde. A mortalidade infantil reduciuse nun terzo. Erradicaron a polio.

Os Estados Unidos acusaron estas realizacións de formar parte dunha revolta marxista-leninista. Dende o punto de vista do goberno dos Estados Unidos, era un perigoso exemplo. Se Nicaragua conseguía estabelecer unhas normas básicas de xustiza económica e social, se daba aumentado os estándares de atención sanitaria e de educación, e se acadaba a unidade social e a autoestima nacional, nos países veciños poderían formular as mesmas preguntas e achegar as mesmas respostas. E daquela había unha resistencia feroz ao status quo no Salvador.

Falei hai un pedazo do 'tecido de mentiras' que nos arrodea. O presidente Reagan definía habitualmente Nicaragua coma un "alxube totalitario".
Así o recollían os medios de comunicación, e tamén o goberno británico, como se fose un cualificativo exacto e limpo. Porén, non hai datos da existencia de 'gavillas da morte' durante o goberno sandinista. Non hai datos de torturas. Non hai datos de brutalidade militar, sistemática ou oficial. Non se asasinaron cregos en Nicaragua. De feito, houbo tres sacerdotes no goberno, dous xesuítas e un misioneiro da orde de Maryknoll. Os alxubes totalitarios eran en realidade os da porta do lado: O Salvador e Guatemala. Os Estados Unidos derrubaron o goberno democraticamente elixido en Guatemala en 1954 e estímase que máis de 200.000 persoas foron vítimas das súas sucesivas ditaduras militares.

Seis dos máis sobranceiros xesuítas do mundo foron asasinados cruelmente na Universidade Centroamericana de San Salvador, en 1989, por un batallón do rexemento Alcatl, que adestraba en Fort Benning, no estado americano de Georgia. Ao arcebispo Romero, un home dunha coraxe exemplar, matárono mentres dicía misa. Calcúlanse uns 75.000 mortos no país. Por que os mataron? Matáronos porque pensaron que era posíbel unha vida mellor e que debían conseguila. Por esta crenza cualificáronos inmediatamente de comunistas. Morreron porque ousaron defrontar o status quo, o infindo horizonte da pobreza, da enfermidade, da humillación e da opresión, o único dereito que lles correspondía por nacer.

Os Estados Unidos derrubaron finalmente o goberno sandinista. Levoulles varios anos e tiveron que superar unha considerábel resistencia pero unha asañada persecución económica e 30.000 mortos acabaron por minar o espírito do pobo nicaraguano. Quedaron unha vez máis exhaustos e miserentos. Os casinos regresaron ao país. Acabaron os sistemas de ensino e saúde gratuítos. As grandes empresas voltaron con toda a forza do mundo. A 'democracia' vencera.

Pero esta 'política' non se cinxiu a Centroamérica. Ciscárona por todo o planeta. Foi o nunca acabar. E é como se nunca pasara.

Os Estados Unidos apoiaron e en moitas ocasións xeraron todas as ditaduras militares de dereitas no mundo que seguiu á fin da Segunda Guerra Mundial. Estoume a referir a Indonesia, Grecia, Uruguai, Brasil, Paraguai, O Haití, Turquía, Filipinas, Guatemala, O Salvador e, por suposto, Chile. O horror que os Estados Unidos lle infrinxiron a Chile en 1973 nunca poderá expiarse, non se poderá esquecer nunca.

Houbo centos de milleiros de mortos en todos eses países. Hóuboos? E en todos os casos son atribuíbeis á política exterior estadounidense? A resposta é si: hóuboos e foron responsabilidade da política exterior americana. Pero vostede non o sabe.

Nunca sucedeu. Nunca sucedeu nada. Mesmo cando estaba a acontecer non estaba acontecendo. Non tiña importancia. Non interesaba. Os crimes dos Estados Unidos foron sistemáticos, constantes, crueis, desapiadados, pero moi pouca xente chegou a falar realmente deles. Non queda outra que recoñecérllelo: os Estados Unidos dedicáronse, no mundo enteiro, a unha manipulación perfectamente clínica do poder facendo coma quen que era unha forza a prol do ben universal. É un exercicio de hipnose brillante, mesmo enxeñoso, e moi eficaz.

Dígolles que os Estados Unidos son sen dúbida o maior espectáculo do momento. Poden ser brutais, indiferentes, desprezativos e desapiadados, pero é que ademais son moi perversos. Coma un viaxante de comercio, anda por libre e o produto que mellor vende é o amor propio. É un gañador. Escoiten os presidentes estadounidenses pronunciar na televisión as palabras "o pobo americano" como na frase "dígolle ao pobo americano que é tempo de rezar e de defender os dereitos dos americanos e pídolle ao pobo americano que confíe no seu presidente nas actuacións que vai levar en nome do pobo americano".

É unha brillante estrataxema. A linguaxe serve en realidade para manter o pensamento a raia. As palabras "pobo americano" ofrecen un coxín certamente voluptuoso para a tranquilidade. Non necesitas pensar. Chega con que te deites no coxín. O coxín pódeche estar abafando a intelixencia e as facultades críticas, pero é moi cómodo. Isto non vale, claro, para os 40 millóns de persoas que viven por baixo do limiar da pobreza e os 2 millóns de homes e mulleres presas nese vasto gulag de cárceres que se estende ao longo e largo dos Estados Unidos.

Os Estados Unidos xa non se ocupan dos conflitos de baixa intensidade. Xa non lle ven sentido a andar con panos quentes ou a actuar arteiramente. Viraron as cartas cara arriba, e fixérono sen medo e sen distingos. É máis sinxelo: impórtanlles un carallo as Nacións Unidas, o dereito internacional e as voces críticas, e considéranas impotentes e irrelevantes. Ademais teñen de man unha ovelliña beante que levan de aquí para acó por unha cordiña: a patética e sumisa Gran Bretaña.

Que foi da nosa sensibilidade moral? Tivémola nalgún momento? Que significan esas palabras? ¿Fan referencia a un termo escasamente empregado nos nosos días, a conciencia? ¿E esa conciencia que ten que ver non só cos nosos propios actos senón tamén coa responsabilidade compartida dos actos dos outros? Morreu? Mirade para Guantánamo. Centos de persoas levan alí detidas máis de tres anos sen cargos, sen ningunha representación legal nin xuízo á vista, tecnicamente detidos para sempre. Esta estrutura totalmente ilegal mantense en claro desafío á Convención de Xenevra. E non só se tolera, senón que a chamada "comunidade internacional" apenas reparou nela. Esta ultraxe criminal cométea un país que se di a si mesmo "líder do mundo libre". Que pensamos dos que viven en Guantánamo? Que dixeron os medios de comunicación deles? Aparecen neles de cando en cando, nun pequeno retrinco na páxina seis. Pecháronos nunha terra de ninguén da que pode ser que efectivamente non volten endexamais. Na actualidade, moitos están en folga de fame, e obríganos a comer, mesmo a cidadáns británicos. Procedementos de alimentación forzosa sen moitas requilorias. Sen sedantes nin anestésicos. Abonda con meterche un tubo pola nariz e baixarcho pola gorxa. Trousan sangue. Que dixo o ministro de Exteriores británico sobre isto? Nada. Que dixo o primeiro ministro británico sobre isto? Nada. E logo por que? Porque os Estados Unidos sinalaron que criticar o seu procedemento en Guantánamo constituía un acto de inimizade. Ou ves canda nós, ou estás contra nós. E Blair cala.

A invasión de Iraq foi un acto de pillaxe, un flagrante acto de terrorismo de estado que demostra o máis absoluto desprezo polo concepto de dereito internacional. A invasión foi unha actuación militar arbitraria inspirada por unha serie de mentiras repetidas ata non poder máis e unha groseira manipulación dos medios de comunicación e, xa que logo, do público; foi unha intervención dirixida a consolidar o control económico e militar estadounidense en Oriente Medio e agochando como último recurso todas as outras xustificacións que non conseguiran facelos presentar como liberadores. Unha formidable demostración de forza militar responsábel da morte e da mutilación de milleiros e milleiros de inocentes.

Levámoslles aos iraquís a tortura, as bombas de acio, o uranio empobrecido, innumerábeis mortes ao azar, a miseria, a humillacióne a morte, e chamámolo "levar a liberdade e a democracia ao Oriente Medio".

Canta xente hai que matar antes de que poidas optar ao título de asasino en masa e de criminal de guerra? Cen mil? Inda máis, polo que parece. Sería de xustiza que tanto Bush como Blair fosen levados perante o Tribunal Penal Internacional de Xustiza. Pero Bush foi malo. Non ratificou o Tribunal Penal Internacional de Xustiza. Por iso Bush xa advertiu que enviaría os maríns se un soldado estadounidense ou, inda máis, se un político estadounidense acabase no banco dos acusados. Pero Tony Blair si que ratificou o Tribunal e podería ser perseguido. Podemos darlle ao Tribunal o seu enderezo, por se teñen interese. Vive no número 10 de Downing Street, en Londres.

A morte neste contexto é irrelevante. Por iso tanto Bush como Blair mandaron a morte para o faiado. Cando menos 100.000 iraquís foron asasinados polas bombas e os mísiles estadounidenses antes de que a insurxencia comezase a actuar. Esta xente non conta. As súas mortes non existen. Son un espazo en branco. Nin sequera se anotan conforme van morrendo. "Non levamos conta dos cadáveres", dixera o xeneral estadounidense Tommy Franks.

Ao comezo da invasión os xornais británicos publicaron unha fotografía nas súas portadas onde se podía ver a Tony Blair bicando na fazula a un neniño iraquí. "Un cativo agradecido", dicía o pé. Uns días despois apareceu en páxinas interiores unha outra foto, desta vez a dun neno de catro anos ao que lle faltaban os brazos. A súa familia fora aniquilada por un mísil. Era o único sobrevivinte. "Cando recuperarei os brazos?", preguntaba. A historia pasou a un segundo plano. Pois ben, Tony Blair non o apertou contra si, como tampouco abrazou ningún outro corpo de neno mutilado, nin ningún cadáver ensanguentado. O sangue é suxo. Bárnache a camisa e a gravata xusto cando vas dar un sincero discurso diante das cámaras de televisión.

Os 2.000 estadounidenses mortos son unha contrariedade. Transportáronos ata as súas campas ás agachadas. Os funerais foron discretos, fóra de perigo. Os tolleitos podrecen nas súas camas, algúns para o resto da vida. Podrecen os mortos e os tolleitos, pero en distintos tipos de tumbas.

Velaí o extracto dun poema de Pablo Neruda, 'Explico algunhas cousas':

E unha mañá todo estaba a arder
e unha mañá as labaradas
saían da terra
devorando seres,
e desde aquela lume,
pólvora desde aquela,
e desde aquela sangue.
Bandidos con avións e con mouros,
bandidos con sortellas e duquesas,
bandidos con frades negros bendicindo
viñan polo ceo para matar nenos,
e nas rúas o sangue dos nenos
corría simplemente, como sangue de nenos.

Chacais que o chacal rexeitaría,
pedras que o cardo seco mordería cuspindo,
víboras que as víboras odiarían!

Diante vosa vin o sangue
de España levantarse
para afogarvos nunha soa onda
de orgullo e de coitelos!

Xenerais
traidores:
mirade a miña casa morta,
mirade para España rota:
pero de cada casa morta sae metal ardendo
no canto de flores,
pero de cada oco de España
sae España,
pero de cada neno morto sae un fusil con ollos,
pero de cada crime nacen balas
que vos acharán un día o sitio
do corazón.

Preguntaredes por que a súa poesía
non nos fala do soño, das follas,
dos grandes volcáns do seu país natal?

Vinde ver o sangue nas rúas
vinde ver
o sangue nas rúas,
vinde ver o sangue
nas rúas!

Deixádeme precisar, por suposto, que ao citar o poema de Neruda non pretendo comparar a República Española co Iraq de Saddam Hussein. Cito a Neruda porque en ningunha outra parte da poesía contemporánea lin unha descrición tan poderosa e visceral dos bombardeos sobre a poboación civil.

Dixen antes que os Estados Unidos eran agora totalmente francos e que reviraran as cartas sobre a mesa. Así é. Agora definen a súa política oficial como "dominio de amplo espectro". Non son as miñas palabras, son as súas. "Dominio de amplo espectro" significa control de terra, mar, aire e espazo e de todos os recursos que se producen neles.

Na actualidade os Estados Unidos ocupan 702 instalacións militares dun cabo ao outro do planeta, en 132 países, coa honrosa excepción de Suecia, abofé. Non sabemos moi ben como chegaron tan lonxe pero o certo é que o fixeron.

Os Estados Unidos posúen 8.000 oxivas nucleares activas e operativas. Dous milleiros están en alerta máxima, preparadas para ser disparadas cun prazo de advertencia de 15 minutos. Andan a desenvolver novos sistemas de guerra nuclear, coñecidos como "destrutores de búnqueres". Os británicos, sempre tan cooperantes, queren substituír o seu mísil nuclear, o Trident. E eu pregunto: a quen apuntan? A Osama Ben Laden? A ti? A min? A Pepe Piñeiro? A China? A París? Quen o sabe? O que si sabemos é que esta tolemia de rapaces, a de posuír e ameazar con usar as armas nucleares, se sitúa na cerna da actual filosofía política estadounidense. Debemos lembrar que os Estados Unidos se atopan nun permanente pé de guerra e que non permiten dexergar ningún sinal de relaxación nese costume.

Moitos milleiros de persoas nos Estados Unidos, senón millóns, senten vergoña, carraxe e visíbel noxo das actuacións do seu goberno, pero tal e como están as cousas non constitúen (aínda) unha forza política coherente. Porén, a angustia, a incerteza e o medo que vemos medrar día a día nos Estados Unidos está lonxe de diminuír.

Sei que o presidente Bush conta con redactores de discursos extremadamente competentes, pero gustaríame ofrecerme eu mesmo como voluntario para ese traballo. Propóñolle a seguinte alocución breve para que lla dirixa dende a televisión á nación. Véxoo grave, cos cabelos coidadosamente peiteados, serio, gañador, sincero, a miúdo engaiolador, que empregue ás veces un sorrisiño forzado, particularmente atractivo, un home ao xeito entre os homes.

"Deus é bo. Deus é grande. Deus é bo. O meu Deus é bo. O deus de Ben Laden é malo. O seu é un deus malo. O deus de Saddam era malo, non sendo que non tivese deus. El era un bárbaro. Nós non somos bárbaros. Non lle imos abrindo os miolos á xente. Cremos na liberdade. E en Deus. Eu non son un bárbaro. Son o líder democraticamente elixido dunha democracia amante da liberdade. Somos unha sociedade compasiva. Electrocutamos compasivamente e compasivamente aplicamos inxeccións letais. Somos unha gran nación. Eu non son un ditador. El si. Eu non son un bárbaro. El si. E el tamén. Todos o son. Eu posúo autoridade moral. Ves o meu puño? Esta é a miña autoridade moral. E non o esquezas."

A vida dun escritor é unha actividade altamente vulnerábel, deica pouco espida. De nada vale que chores. O escritor fai a súa escolla e ten que levala pegada á pel. Pero é xusto sinalar que te expós a todos os ventos, algúns deles certamente xeados. Traballas só, illado do resto. Non atopas refuxio ningún, ningunha protección, agás que mintas, e nese caso seguramente construirías e asegurarías a túa propia protección, e podería argumentarse, converteríaste en político.

Falei da morte non poucas veces ao longo desta tarde. Gustaríame agora citar un meu poema titulado 'Morte'.

Onde atoparon o cadáver?
Quen atopou o cadáver?
Estaba o cadáver morto cando o atoparon?
Como atoparon o cadáver?

Quen era o cadáver?

Quen era o pai, ou a filla ou o irmán
ou o tío ou a irmá ou a nai ou o fillo
do cadáver abandonado?

Estaba o corpo morto cando o abandonaron?
Abandonaron o corpo?
Quen o abandonaría?

O cadáver estaba espido ou vestido para unha viaxe?

Que fixo que declarases este cadáver morto?
Declaraches morto este cadáver?
Coñecías ben o cadáver?
Como soubeches que o cadáver estaba morto?

Lavaches o cadáver?
Pechácheslle os ollos?
Soterraches o corpo?
Deixáchelo abandonado?
Bicáches o cadáver?

Cando ollamos para un espello pensamos que a imaxe á que nos defrontamos é fiel. Pero abonda con movérmonos un milímetro e a imaxe mudará. Agora estamos vendo un infinito catálogo de reflexos. Pero ás veces un escritor ten que esnaquizar o espello, xa que é dende o outro lado del dende onde a verdade nos observa.

Creo que, malia os enormes obstáculos que existen, ter unha ousada, firme e feroz determinación intelectual, como cidadáns, para definir a verdade real das nosas vidas e das nosas sociedades é unha obriga crucial que nos incumbe a todos e a todas. De feito, é unha orde.

Se esa determinación non se integra na nosa visión política non temos esperanza de recuperar o que estamos tan preto de perder: a nosa dignidade humana.

Tradución: Vieiros