Vieiros

O comunicado da Conferencia Episcopal Venezuelana di:

A todos os católicos e a todos os homes e mulleres de boa vontade

I- INTRODUCIÓN

1. Os Arcebispos e Bispos de Venezuela, como cidadáns e como lexítimos pastores da Igrexa, compartindo co pobo as angustias e esperanzas de cada momento histórico, decidimos dirixirnos a todos os venezUElanos, aos residentes no noso país e, en particular, aos fieis católicos, ante a proposta de Reforma Constitucional presentada á nación o pasado 15 de Agosto polo cidadán presidente da República, á cal agrégase agora o proposto pola Comisión Mixta da Asemblea Nacional.

2. A nosa contribución ten o propósito de iluminar, desde unha valoración ética, o xuízo e a decisión que sobre o proxecto de Reforma corresponde asumir aos venezuelanos en asunto de tanta importancia para o presente e o futuro do país. Fundamentamos esta iluminación nos principios e criterios do Evanxeo, da Doutrina Social da Igrexa e dos numerosos documentos emanados da nosa Conferencia Episcopal. Impúlsannos a convición de que a Constitución da República Bolivariana de Venezuela seguirá sendo patrimonio de todos os venezuelanos, sen exclusión, e o noso compromiso de fomentar a convivencia pacífica de todos os cidadáns e a concordia entre os diversos sectores e institucións para a construción dun destino común como nación.

3. Na nosa fraterna e solidaria reflexión e discernimiento pastoral da situación do país e, como portadores do clamor e preocupación de moitas comunidades e persoas, examinamos a relación entre o contido da Reforma coas esixencias da persoa humana, a súa conciencia, a súa liberdade, os seus dereitos, a súa dignidade, e coa concepción cristiá da maioría da sociedade venezuelana. consideramos tamén os cambios máis relevantes que expón a proposta, así como algunhas das consecuencias de índole ética e social que se seguirían de devandita Reforma.

4. Nos países democráticos unha Constitución é un pacto social, o resultado das deliberacións, discusións e acordos dunha Asemblea Constituínte, ou outro corpo politicamente plural que represente ao pobo, e dunha consulta electoral libre, confiábel e pacífica; a súa finalidade é garantir o Estado de Dereito para todas as persoas, a estabilidade xurídica das institucións e o benestar integral do conxunto dos cidadáns. A súa lexitimidade radica en que acolla a pluralidade de posturas que teñen dereito a convivir nunha sociedade democrática. No seu articulado quedan claramente estabelecidos a definición do Estado e os seus órganos, sempre ao servizo do pobo, o modelo de país e os principios e valores esenciais polos que o pobo soberano quere rexer a súa vida e a das súas institucións. En consecuencia, o verdadeiro suxeito da Constitución é o pobo, non o Estado e menos aínda o goberno; por iso ela debe expresar o acordo de todos os sectores, correntes e ideoloxías. Non pode ser a consagración das ideas ou propósitos políticos dun determinado grupo partidista. Consiguientemente, unha modificación da "Carta Magna" debe apoiarse no maior consenso posible.

II.- As nosas PREOCUPACIÓNS ANTE A PROPOSTA

5. A Reforma foi presentada como un instrumento para dar maior poder ao pobo, especialmente a través do denominado "Poder Popular". Nela ofrécese a redución da xornada laboral, e aos traballadores independentes a tan desexada seguridade social. Con todo, acentúase a concentración de poder en mans do presidente da República e favorécese o autoritarismo. Punto central desta Reforma é que Venezuela pase de "Estado democrático e social de dereito e de xustiza" (Art. 2 da actual Constitución) a ser un "Estado Socialista" (art. 16 da proposta). Algúns artigos condicionan a participación do pobo e a actividade dos cidadáns á soa construción do socialismo (Art. 70) e da economía socialista (Art. 112). Isto limita a liberdade dos venezuelanos; increméntase excesivamente o poder do Estado, elimínase a descentralización, e o goberno controla moitísimos espazos da vida cidadá. Nese modelo socialista, o Estado e o goberno estarían dirixidos por un presidente que pode ser reelecto - só el - continuamente, cun poder amplísimo que lle permitiría dispor constitucionalmente das institucións, propiedades e recursos. Isto é verdadeiramente grave e modificaría a estrutura fundamental do Estado democrático.

6. Un modelo de Estado socialista, marxista-leninista, estatista, é contrario ao pensamento do Libertador Simón Bolívar (Cf. Discurso ante o Congreso de Angostura), e tamén contrario á natureza persoal do ser humano e á visión cristiá do home, porque establece o dominio absoluto do Estado sobre a persoa. Experiencias doutros países demostran que en tal sistema, o Estado e o seu goberno convértense en opresores das persoas e da sociedade, coartan a liberdade persoal e a expresión relixiosa, e causan un gravísimo deterioración na economía, producindo unha pobreza xeneralizada. Exemplo diso foron os países de Europa Oriental, a Unión de Repúblicas Socialistas Soviéticas, e, máis preto de nós, a República de Cuba. Nese escenario estableceríase unha discriminación con quen non participen da ideoloxía socialista, reduciríanse os dereitos políticos de moitos venezuelanos, e a noción de "pobo" tería un carácter restrinxido e excluínte identificado só coas persoas e grupos que adhiren ao socialismo.

7. O pluralismo político é un dos valores fundamentais consagrados pola actual Constitución (Art. 2). A implantación dun Estado Socialista é excluínte, e implica o cesamento do pluralismo e da liberdade política e de conciencia dos cidadáns. É un feito comprobado que dentro dun Estado democrático poden existir partidos socialistas e gobernos socialistas. Abundan exemplos no mundo actual como Chile e Brasil. En cambio, nun "Estado socialista", tal como proponse en Venezuela, toda a actividade política, social, económica e cultural encádrase dentro dunha única opción, un pensamento único.

8. Con respecto ao capitalismo e ao socialismo, os Bispos manifestámonos en diversas ocasións. A solución ao drama da pobreza, das inxustizas sociais, das ferintes desigualdades, non está no capitalismo salvaxe nin no socialismo marxista, senón na práctica da xustiza social e dunha efectiva caridade (Cf. XOÁN PAULO II, Encíclica Centesimus Annus 33, 48 e 49).

9. Outros cambios propostos restrinxen dereitos xa consagrados na actual Constitución, o que atenta contra o principio de progresividade dos dereitos humanos garantido no Art. 19 da actual Constitución. Neste campo dos dereitos humanos e constitucionais, algunhas disposicións representan unha patente involución, como os artigos 337, 338 e 339 da Reforma sobre os estados de excepción, que suspenden o dereito ao debido proceso (Art. 49) e á información (Art. 57 e 58). O novo poder do Estado, o "Poder Popular", non nace do sufraxio nin de eleccións (R. Art.136), e a súa promoción, organización e rexistro é competencia do Poder Nacional (R. Art. 156, 35). Vulnérase deste xeito a liberdade de asociación (Art. 52), póndoa en mans do Estado, o cal quebranta o carácter democrático e electivo de todos os niveis de goberno, previsto no artigo 6 da Constitución, e quítalle poder ao pobo. Ademais, xa o pobo é suxeito do poder e o que precisa é ter o pleno exercicio dos seus dereitos e liberdades e que lle presten servizos eficientes quen foron elixidos libremente para esas funcións. A xenuína democracia non consiste só na elección das autoridades; "non basta unha democracia puramente formal, fundada na limpeza dos procedementos electorais, senón que é necesaria unha democracia participativa e baseada na promoción e respecto dos dereitos humanos. Unha democracia sen valores (?), vólvese facilmente unha ditadura e termina traizoando o pobo" (Documento da V Conferencia Xeral do Episcopado Latinoamericano e do Caribe, Aparecida 74).

10. Esta proposta de Reforma máis que enfrontar e superar a problemática vivida no país, profundaría a polarización entre os venezolanos, dificultaría a convivencia social co perigo de xerar novos odios e conflitos, que queremos evitar. Os bispos renovamos o chamado, que repetidas veces fixemos, ao diálogo e á reconciliación e ratificamos a nosa disposición de seguir acompañando ao pobo venezolano co anuncio valente e decidido do Evanxeo e o compromiso de compartir as súas alegrías, temores e esperanzas.

III. PERSOA E LIBERDADE

11. Divos creounos como persoas libres con capacidade de organizar a vida persoal e a vida social. Vida e liberdade son inseparables. Divos libera, porque é o Deus da vida; revélase na historia liberando ao seu pobo, non quere que ningunha nación estea esclavizada ou dominada por outra, nin polas súas propias autoridades. A liberdade non é unha condición abstracta do ser humano e da sociedade. A liberdade é un dereito fundamental innato en cada ser humano, que non ten outros límites que a liberdade e os dereitos dos demais. Todo o que se opón á liberdade, oponse á vida. A supresión da liberdade non corrixe as inxustizas senón que agrega outras, asfixiantes e insoportables.

12. Conforme ao ensino da Igrexa, a persoa humana, o pobo, e non o Estado, son o centro de toda a vida social. O Estado existe para a persoa e para o pobo, e non ao revés. Nesta liña o Concilio Vaticano II declara: «O principio, o suxeito e o fin de todas as institucións sociais é e debe ser a persoa humana» (GS 25). O Catecismo da Igrexa católica expresa: «Cando o Estado non pon o seu poder ao servizo dos dereitos de todo cidadán, e particularmente de quen é máis débil, quebréntanse os fundamentos mesmos do Estado de dereito» (CEC 2273). E XOÁN PAULO II na Encíclica Centesimus Annus dinos que o «Estado totalitario tende, ademais, a absorber en si mesmo a nación, a sociedade, a familia, as comunidades relixiosas e as mesmas persoas» (C.A. 45 b).

13. A doutrina da Igrexa neste aspecto ten unha específica incidencia no campo político. O principio de subsidiaridade debe aplicarse para construír unha auténtica democracia. Isto é, que o Estado debe axudar pero non absorber nin suplantar as iniciativas, a liberdade e a responsabilidade das persoas e dos grupos sociais. No seu Encíclica Deus é amor o Papa Benedito XVI advirte: «O que fai falta non é un Estado que regule e domine todo, senón que xenerosamente recoñeza e apoie, de acordo co principio de subsidiaridad, as iniciativas que xorden das diversas forzas sociais e que unen a espontaneidade coa proximidade aos homes necesitados de auxilio» (28 b).

IV- DECISIÓN QUE MIRA AO FUTURO

14. A Constitución e a Reforma exposta non son un asunto só de partidos ou dun determinado sector da poboación. É algo de interese nacional que nos afecta a todos. Ninguén debe desentenderse, nin deixar de participar na súa discusión, nin negarse a asumir unha posición ante a proposta de Reforma. Iso sería un gravísimo erro.

15. O debate sobre a Reforma, non pode considerarse como un simple conflito entre "oficialismo e oposición", entre "ricos e pobres". É algo que concierne ao futuro de todo o pobo venezolano. E neste debate, ninguén debe discriminar, nin excluír, nin ofender a quen sustenten unha opinión contraria á súa.

16. En síntese, a nosa posición en canto ao proxecto de Reforma pode formularse así:

- o proxecto presentado á consideración do pobo venezuelano, debido á radicalidade e profundidade dos cambios introducidos na estrutura do Estado, vai alén dunha Reforma.

- a proposición dun "Estado Socialista" é contraria a principios fundamentais da actual Constitución, e a unha recta concepción da persoa e do Estado.

- a proposta de Reforma exclúe a sectores políticos e sociais do país, que non estean de acordo co Estado Socialista, restrinxe as liberdades e representa un retroceso na progresividad dos dereitos humanos.

- por canto o proxecto de Reforma vulnera os dereitos fundamentais do sistema democrático e da persoa, pondo en perigo a liberdade e a convivencia social, considerámola moralmente inaceptable á luz da Doutrina Social da Igrexa.

V -CONCLUSIÓN: ESTAMOS CHAMADOS A VIVIR EN LIBERDADE E SER CONSTRUTORES DE PAZ

17. Soamente quen é libre, constrúe a paz. "Felices os que traballan pola paz, porque eles serán chamados fillos de Deus", dinos Xesuscristo (Mt. 5, 12). Cada un dos cristiáns está, pois, chamado a descubrir e promover camiños de xustiza e reconciliación na familia, en cada comunidade, en toda a nación:

"Venezuela quere e reclama a gritos, que se remate cos odios, os insultos e as descualificacións e que os seus fillos e fillas reconcíliense, respéctense e vivan en paz" (Exhortación da CEV, Xullo 2007)

18. Como pastores da Igrexa invitamos a todos os fieis a orar intensamente pola nosa patria e invocamos as luces do Espírito Santo sobre todos os cidadáns nesta difícil toma de decisión e imploramos o auxilio da nosa Señora de Coromoto, Patroa de Venezuela, a cuxos pés na súa "Basílica Menor" de Guanare, título con que o Santo Pai Benedito XVI honrou e enaltecido o seu templo, prostrarémonos en confiada súplica polo ben da República.

Coa nosa afectuosa bendición episcopal,

Asinan, os Arcebispos e Bispos de Venezuela

Caracas, 19 de outubro de 2007