Vieiros

O pasado domingo estiven no noso amado (e sempre soñado) mar da Arousa.

Toda a mañá soplou un vento do norte moi frío e moi húmido, o nortón de que falan os mariñeiros, que morre na propia ría pois non pasa de Sálvora nin do puntal de San Vicenzo. En terra ese nortón notábase pouco -non che é como o nordeste- mesmo daba a impresión dunha encalmada; pero na Illa da Arousa si que se notaba ese nortón, e moito.

Non sei se sabes que no concello da Illa xuntárase xente de toda a ría para pedir barreiras para defendérense do piche do barco ese, do piche que chegara case á boca da ría, ás postas de Corrubedo. Uns días antes, no Grove, a xente da Arousa, vendo o absoluto abandono en que as deixaran, acordaran facer unha barreira cos seus propios barcos... ben sabes como bate constantemente o mar nas Pedras Albas e noutras pedras de S. Vicenzo; pois xa te imaxinas, Xan, como pode bater cando o vento está da travesía ¿a onde irían eses barcos-barreira? A desesperación fai soñar a estes bisnetos e netos dos mariñeiros da Arousa que hai cen anos queimaban os aparellos dos "cataláns" e asaltaban no mar de Ons os galeóns de sardiña dos "cataláns" cando a guerra das traíñas. Sonche, Xan, os fillos dos que en xuño do 36 fixeron folgas porque o prezo da sardiña estaba polo chan e a ceifa do marisco ese inverno fora tan cativa que a fame nesta banda nosa da Arousa era moi grande, como terás oído contar ós vellos, que se cadra tamén che falaron da represión que houbo nestas vilas da costa contra os mariñeiros que soñaron con ser algo menos escravos.

Como che dicía, Xan, o domingo o nortón era forte de máis na Illa. Pero non era nada comparado coa indescritible tristeza dos mariñeiros e mariscadoras que alí estaban, a pesar do nortón, moitos sen diciren palabra, co corazón nun puño. Algún bateeiro dicíame, como unha ledaíña "esto non é España, esto non é España" (non che invento nada), e falábanme de xente que non quería saír á rúa de tan desesperada e indignada que estaba polo desastre do barco ese. Ti xa lerías na prensa como xente da Costa da Morte dicía que isto, a marea de piche, no País Vasco non pasaría (e de seguro que o pensan moitos, pero non o din, porque ségueche habendo moito medo). Uns nenos termaban dunha pancarta en defensa da ría da Arousa, parecían realmente alegres e contentos, alleos ó piche de fóra da ría e ó frío que no corpo e na mente sufrían os pais. Algún de cando en vez deixaba a pancarta e viña pedir algunha ghulichada ou outra cousa.

Pola tarde, a iso das catro, Xan, non che había vento ningún na ría, ningún. Calmiña borrada (a calma podre que aínda din os vellos), pero sen touca na tona da auga, sen esterco (xa sei que os do Grove lle chamades balumada), que aparece en encalmadas de verán. Estaba tan, tan fermosa a ría, cun lene soliño, que decidín ir bordeando a ría ata o teu querido Grove. No esteiro do Umia voaba algunha garza e algún alavanco; as chimeneas das telleiras de Castrelo e Dena alí seguían ergueitas como modesta homenaxe á xente da Arousa que arrincaba o barro nas mareas vivas; e no final das Canles habíache centos e centos de parruliños, todos engruñados, aproveitando a quentura que trouxera a babuxa da marea que estaba enchendo.

Na illa da Toxa -o Louxo de que falades os do Grove e que ti ben coñeces- non che había turistas mirando os testos que recobren a capela e practicamente non os había no resto da illa, e iso que o día era moi fermoso, terrriblemente fermoso. Mesmo no Grove víase moi pouca xente (moitos mozos seica marcharan a Muxía a botar unha man para limpar piche das praias); perto do porto, a praza de Arriba, onde xogabas de neno, estaba sen xente. As bateas, que desde o porto case se collen coa man, nin se movían pola calmiña borrada. Debían ter, como os seus donos, o corazón nun puño. Na enseada de Meloxo, que tan ben coñecías ti e mais Esperanza, a encalmada era absoluta, os barcos bateeiros fondeados e os abarloados nin se movían, como cho digo.

Por Estonllo, por Reboredo, polo propio San Vicenzo... non se vía xente. Como cho conto. A iso das seis, o soliño metíase no mar entre Sálvora e Ons (e ó fondo as Cíes). Indo cara á Barrosa o mar aberto da outra ría xa estaba picado... no fondo xa se vía a Lanzada, cos tombos que eternamente rompen en escuma branca no inmenso areal. Alí si había xente, algúns seguramente buscando gaivotas petroleadas...

De noite pechada, cando cheguei á casa, o noso común amigo Antón Figueroa deixara o recado de que tiveras un accidente, que ti morreras e que Esperanza clinicamente estaba tamén morta. Viña de pasear por tódalas túas do Grove, nunha tarde espléndida, e encóntrome cunha noticia que realmente non quixen crer.

Polo visto vas vir descansar ás augas da Arousa, despois de seres embaixador -calado pero efectivo embaixador- da cultura galega, e de Galicia, en Nova York. Moitos podemos dar fe do teu labor de excelente embaixador nesa vila que está á altura de Vigo. Como sei que vas chegar e non vas avisar, xa che dixen a unha miña amiga -das que enredaba de nena contigo na praza de Arriba- que me fixera o acordante. Somos moitos, Xan, os que queremos estar alí cando saian a recibirte os lingueiróns da Vía e as ameixas do Vao e os birbirichos do Serrido e as tarxas e as ostras e os carneiros e os panchoses e os lorches e os bochos e os arneiróns e os mexilóns de toda a Arousa.

Xa te deixo, Xan.

Dálle un bico a Esperanza; e para ti unha forte aperta deste teu veciño arousán.